Vengma, hiç bir partinin borazanı değildir. Hiç bir partinin düşmanı da değidir. Kürt partilerinin doğru politikalarını destekler, yanlış politikalarını eleştirerek yol göstermeye çalışır.

Çarşema Sor

ÇarÅŸema Sor Bayramı’nın, Kovid-19 salgını nedeniyle, Irak Anayasası’nın 140. Madde kapsamındaki tartışmalı bölgeler arasında yer alan ve idari olarak IKB’ye baÄŸlı olan Åžehan ilçesindeki LaleÅŸ Tapınağı’nda kutlamaların yapılmayacağı duyuruldu

Gülbahar AltaÅŸ Erbil @g_altash Ã‡arÅŸamba 14 Nisan 2021 14:45

Ezidi Kürtlerinin en çok bilinen bayramlarından Ã‡arÅŸema Sor (Kızıl ÇarÅŸamba) her yıl nisan ayının 13’ünü izleyen ilk çarÅŸamba kutlanıyor. 

ÇarÅŸema Sor Bayramı, bu yıl 14 Nisan’a denk geliyor. Ancak tüm dünyayı saran Kovid-19 salgını nedeniyle, Irak Anayasası’nın 140. Madde kapsamındaki tartışmalı bölgeler arasında yer alan ve idari olarak Irak Kürdistan Bölgesi’ne (IKB) baÄŸlı olan Åžehan ilçesindeki LaleÅŸ Tapınağı’nda kutlamaların yapılmayacağı duyuruldu.
 

laleÅŸ reuters.jpg

EzidiliÄŸin ana figürü olan Åžeyh Adi’nin mezarının bulunduÄŸu yer olan LaleÅŸ / FotoÄŸraf: Reuters


Ezidi Kürtler, “Tawusê Melek” (Melek Tavus) nisan ayını izleyen ilk çarÅŸamba yeryüzüne indiÄŸine ve böylece evrenin yaratılışının tamamlandığına inanıyor.

1991 yılında IKB’de yaklaşık 80 bin nüfusa sahip olan Ezidilerin, 200 bini aÅŸkını Åžengal (Sincar) bölgesinde 2004 yılına kadar devrik lider Saddam’ın boyunduruÄŸu altında yaÅŸadı.

Dönemsel ve farklı nedenlerle Avrupa’ya göç eden Ezidilerin nüfusu, yaklaşık 200 bin olduÄŸu varsayılıyor. Dünya genelinde ise yaklaşık bir milyon Ezidinin yaÅŸadığı tahmin ediliyor. 

ÇoÄŸunluÄŸu IKB’ye de ve Musul’a baÄŸlı il ve ilçelerde yaÅŸamını sürdüren Ezidiler, IŞİD ile savaÅŸla birlikte bölgedeki farklı kamplara yerleÅŸtirildi. 

IKB hükümeti son verilerine göre, IŞİD mensupları 2014 yılında Åžengal’e saldırdığında 6 bin 417 Ezidi’yi kaçırdı. Åžimdiye kadar ise 3 bin 500 Ezidi kurtarıldı.

Halen yaklaşık 350 bin Ezidi Duhok ve çevresindeki 16 kampta yaşam mücadelesi veriyor.

Bu süre içerisinde Almanya baÅŸta olmak üzere Avrupa’nın farklı ülkelerine göç eden Ezidilerin oranı da oldukça yüksek. 

Ezidiler IKB’nin yanı sıra Gürcistan, Ermenistan, Rusya, Suriye-Rojava’nın yanı sıra Adana, Mardin, Urfa, Diyarbakır, Batman, Kilis ve Gaziantep kentlerinde sayıları fazla olmamakla birlikte yaÅŸamlarını sürdürüyor.
 

Tosinê Reşid.jpg

Yazar Tosinê Reşid

Rusya Kürtlerinden Ezidi yazar ve araÅŸtırmacı Tosinê ReÅŸid, son neslin ÇarÅŸema Sor’u yakın zamanda tanımaya baÅŸladığını söyledi.

ReÅŸid, “ÇerÅŸema Sor, bizde bazı belli baÅŸlı aileler dışında fazla bilinmiyordu. ÇarÅŸema Sor, özellikle son dönemlerde daha çok bilinmeye ve kutlanmaya baÅŸlandı. Bunun da nedeni sosyal medyada ve basında yer almasıdır. DoÄŸanın ve yaÅŸamın farklılığını temsilen bu özel günde özellikle yumurtaları boyuyoruz. Geleneksel yemeklerimizi yapıyoruz” dedi.
 

çr (1).jpg

FotoÄŸraf: Murat Adıyaman


Kutlamalara Kovid-19 engeli 

Ezidi Kürtlerinin önemli bayramlarından olan ÇarÅŸema Sor (Kızıl ÇarÅŸamba) her yıl nisan ayının 13’ünü izleyen ilk çarÅŸamba kutlanıyor.

Bu yıl son dönemde Irak ve IKB’de artan Koronavirüs vakaları nedeniyle LaleÅŸ‘te kutlamaların yapılmayacağı duyuruldu. 

Baba Åžeyh Ofisi Basın Sözcüsü Ahmed MiÅŸko, ibadet yerlerinin bu süre içerisinde kapalı olacağını belirterek, “Resmi olarak vakaların artmasından dolayı ÇarÅŸema Sor adı altında toplu kutlamalar yapılmayacaktır” dedi.

Ahmed Mişko, bu konuda topluluklarını uyardıklarını da söyledi.
 

AFP.jpg

FotoÄŸraf: AFP

“Nasıl ki Hristiyanlar Akito’yu kutluyor, biz de ÇarÅŸema Sor’u kutluyoruz”

ÇarÅŸema Sor Bayramı’nın Ezidi toplumu için önemini Independent Türkçe‘ye anlatan LaleÅŸ Tapınağı Kültür ve Basın Sorumlusu Åžemo Kasım, “ÇarÅŸema Sor Bayramı biz Ezidi Kürtler için ayrı bir özelliÄŸi ve kutsallığı var. Ä°nancımıza göre Allah her yıl bu dönemlerde, kötülükleri ortadan kaldırmak ve insanlar arasında iyiliÄŸi yaymak için yeryüzüne bir Tavus MeleÄŸi gönderir. Tavus Melek temizlik, saflık, iyiliÄŸin temsilidir” dedi.

Ezidilerin düğün törenlerini bu güne denk getirmediğini dile getiren Şemo Kasım, sözlerine şunları ekledi:

Şüphesiz bu bayram yeniden doÄŸuÅŸ anlamı da taşıyor. Ä°nancımıza göre nisan tüm yılın ‘gelin’ ayı ve tek gelini olarak kabul görüyor. Bu yüzden bu dönemde yeni bir hayata baÅŸlayan çiftlerimiz, evlilik merasimlerini bu güne denk getirmemeye çalışıyor. NiÅŸanlı çiftler, sadece bayramda kalabalık ÅŸekilde yakın dost ve arkadaÅŸlarıyla güzel anlar geçirirler.
 

Şemo Kasım.jpg

Laleş Tapınağı Kültür ve Basın Sorumlusu Şemo Kasım


Bu yıl Kovid nedeniyle bayramı kutlamayacaklarını söyleyen Åžemo Kasım, ancak Ezidi toplumunun aile ve yakınları arasında bayramı kutlayabileceklerini belirterek, “Bayramımızı bu yıl resmi olarak kutlamayı planlıyorduk ancak olmadı. Bu süreçte, tüm TV ve sosyal medya mecralarında elbette kutlamalar yapılarak, günün önemi belirtilecek ancak resmi olarak LaleÅŸ’te halkımızın saÄŸlığını korumak amacıyla kutlamalar yapılmayacaktır” diye konuÅŸtu. 

“Ezidiler, ‘Yaratıcı’yı ifade ederken Xwedê (Allah) diyor. Ezidilerin prensibi yaratıcıyı (Allah) takip edenler veya tapanlardan geldiÄŸini göstermektedir” diyen Åžemo Kasım, sözlerine şöyle devam etti:

Ezidiler Kürtçe konuÅŸuyor ve pek çok araÅŸtırmaya göre, Ezidi dini metinlerinin ve kutsal kitaplarının eski Kürt alfabesiyle yazıldığını doÄŸruluyor. Nasıl ki Hristiyanlar Akito bayramını kutluyor, biz de ÇarÅŸema Sor’u kutluyoruz. 

Newruz’un baÅŸlangıcına 23 Mart’ta düşen ilkbaharda gece – gündüz eÅŸitliÄŸinden (ekinoks) birkaç gün sonra gelir. ÇarÅŸema Sor, Ezidiler için oluÅŸumun tamamlandığı ve ruhun Adem’in bedenine yerleÅŸtiÄŸi kutsal gün olarak kabul görür. Ezidi dinine göre Yaradan’ın emriyle dört element oluÅŸturuldu: (toprak, su, hava ve ateÅŸ (enerji) Bu, bir yumurtanın kaynatılması ve ardından soÄŸutulması ve boyanması iÅŸlemiyle gösterilir.

 

çr (2).jpg


ÇarÅŸema Sor Bayramı’nda yapılan baÅŸlıca ritüeller

Ezidiler, 2014 yılından IŞİD’in Åžengal’e saldırısıyla birlikte kutsal kabul ettikleri bayramlarını buruk geçirse de, bayramı yeniden yeÅŸerme ve dirilme olarak görüyor.

Ezidi Kürtleri, ÇarÅŸema Sor Bayramı’nda bir takım dini ritüeller uygulayarak, bayramlarını kutlarken, baÅŸlıca bayram ritüelleri ve törenleri de şöyle:

  1. Bayram kutlamaları salı akÅŸamı Åžeyhan ilçesinde daÄŸlarla çevrili olan kutsal mekânları LaleÅŸ Tapınağı’nda bir araya gelerek, Baba Åžeyh ve kıdemli din adamlarının katılımıyla tef eÅŸliÄŸinde beyit okunarak, dini tören baÅŸlıyor. 

    Günahlardan arındıklarına inandıkları Enzel Köprüsü’nün kapısını öperek, Kürtçe’nin Kurmanci lehçesinde dualar edip, üç tur atıyorlar. Ezidiler, Åžeyh Adiy baÅŸta olmak üzere çok sayıda Ezidi ÅŸeyhine ait mezarın bulunduÄŸu Nurani Dergahı’nda, ruhani liderleri olarak kabul ettikleri Baba Åžeyh’in elini öperek dua ediyor. 

    Tapınağa yalın ayakla giren Ezidiler, tapınağın içerisinde bulunan kolonlara kumaşlarla üç düğüm atıp, çözerek dilek diliyor.

    LaleÅŸ’in kutsal vadisinde 365 adet mum yakıyor. Bu mumlar; yeni yılın baÅŸlangıcını, baharın doÄŸuÅŸunu ve yenilenmesini ilan eden gün sayısını temsil ediyor.
     
  2. ÇarÅŸamba sabahı çocuk, genç ve bölgedeki ÅŸahsiyetler “kari” adı verilen otu (Bu ota bir tek bayram günü Kürtçe bênav “isimsiz” denilir) ve gülleri, kırmızı ÅŸakayıklardan toplamaya çıkıyor. Kadınlar yeÅŸile, kırmızıya, sarıya, kahverengiye ve mora boyadıkları ve “bınag” dedikleri rengarenk yumurtaları, “kulere” adı verilen ekmekle özellikle yoksul ailelere dağıtıyor.
     
  3. Bazı çiftçiler bir miktar renkli yumurta ile tarlalarına gidip, bereketli bir yıl geçirmeleri için tarlalarının ortasında yumurtayı yiyerek, kabuklarını o yıl bereket getirsin diye toprağa serpiştiriyor.
     
  4. Bayramda misafirlere yerel yemeklerin yanı sıra tatlılar, kuruyemişler ve renkli yumurta sunuluyor.
     
  5. Aile üyeleri, arkadaş ve yakın çevre arasında renkli yumurtalar tokuşturularak, bir nevi kendi aralarında oyun da oynuyor.
     
  6. Mezarlıklar ziyaret ediliyor, dualar edildikten sonra hayır için yemekler yapılarak dağıtılıyor. 
     
  7. Besicilik yapan aileler, o gün hayvanlarını saÄŸmayıp, özellikle bir gün önce yaptıkları yoÄŸurdu komÅŸularına dağıtıyorlar. 
     
  8. Kanaat önderlerinin başını çektiÄŸi erkekler, mezarlığı ziyaret eder, tüm evler hazırladıkları yemekleri ortak bir alana götürüp, birlikte yemek yer ve bayramlaşır. 
     
  9. Ezidiler, nisan ayını yılın “gelini” olarak kabul gördükleri için ÇarÅŸema Sor’u içinde barındıran nisan ayında düğün yapmazlar. 
     
  10. Doğanın güzelliğini ve bitkilerin tohumlarını korumak için toprağı sürmezler.

Bayramda yapılan her ritüel ve sembolün de anlamı var. Tüm sembollerin bayramın kutsallığını gösterir. Bunlar: 

Yumurta; tüm canlıları ifade ediyor.

Evrenin Allah tarafından yaratılması anlamına gelir ve yumurta kırmanın birçok farklı anlamı vardır.

Yumurta kabuklarını toprağa serpiştirmek, iyilik ve bereketin serpiştirilmesi anlamına geliyor.
Yumurtanın renklendirilmesi, evreni yansıtması anlamına geliyor.

Ekmek ve yiyecek dağıtılması, ilişkilerin güçlendirilmesi anlamına geliyor.

Kırmızı çiçek ve kari otunun toplanması; inanlar arasında neÅŸe ve iyimserliÄŸin baÅŸlangıcı ve devamı olması anlamına geliyor.
 

Image.jpg


“Åžengal’de, ÅŸu anda Irak, HaÅŸdi Åžabi, PKK ve birçok farklı grup baskındır”

Ezidi gazeteci ve siyasi aktivist Karwan Beadri, ÇarÅŸema Sor Bayramı’nın Ezidiler için oldukça büyük bir önem taşıdığına iÅŸaret ederek, ÅŸunları söyledi:

Dünyanın yeniden oluşumu anlamına geliyor. Ezidiler tüm dünyada bu bayramı kutluyor ancak ne yazık ki Ezidilerin özellikle son dönemde yaşadığı toplu katliamlar, felaketler, salgın, bölgede yaşanan siyasi ve güvenlik sorunu ile karşı karşıya kalması onları zor durumda bırakmıştır. 2014 yılından sonra da bazı dini kutlamalar dışında resmi olarak kutlanmadı.


Beadri, şöyle devam etti:

Ezidilerin büyük çoğunluğu kamplarda yaşamını sürdürüyor. Bu nedenle de büyük kutlamalar yapılmadı. Ezidilerin yerleşim yerlerinin büyük bölümü tartışmalı bölgeler arasında yer alıyor. Özellikle Ezidilerin en büyük yeri olan Şengal, şu anda Irak, Haşdi Şabi, PKK ve birçok farklı grup baskın durumdadır. Bu anlamda Ezidiler ve dinleri büyük bir tehdit altındadır.

Bu bölgelerin bir diğer özelliği de farklı etnik grupların bir arada yaşamasıdır. Ezidiler, Kakayiler de yaşıyor ancak 2014 yılında yaşananlardan en büyük zararı Ezidiler gördü.

 

Karwan Beadri.jpg

Ezidi gazeteci ve siyasi aktivist Karwan Beadri


Irak’ta ÅŸu anda Ezidilerin hakim olduÄŸu bölgelerin birbirinden ayrılmak istendiÄŸini dile getiren Karwan Beadri, “ÖrneÄŸin LaleÅŸ ve Åžengal’i birbirinden ayırmak istiyorlar. Söz konusu giriÅŸim Ezidilerin geleceÄŸi için büyük bir tehdittir” dedi.

Åžu anda Suriye’de de yaÅŸayan Ezidilerin de bazı silahlı gruplar tarafından tehdit altında olduÄŸunu söyleyen Beadri, özellikle Afrin, Kani Sipi, Gıre Sipi bölgelerinde demografik yapının ciddi oranda deÄŸiÅŸtirildiÄŸini savundu.


IKB dışındaki Ezidiler, bayramı aile içinde kutluyor

Şengal dışında dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan Ezidiler de bayramlarını genellikle aile içerisinde kutluyor.

Suriye’de savaÅŸ nedeniyle Türkiye’ye göç eden ve ismini vermek istemeyen Afrinli Ezidi kadın, Türkiye’de bayramlarını özgür bir ÅŸekilde kutlayamadıklarını belirterek, “Bayramı sadece aile içerisinde veya birkaç ev toplanarak bir arada kutluyoruz. Bu güne özel yerel kıyafetlerimizi giyiyor, Kürt yemeklerini yapıyoruz, haÅŸlanmış yumurtaları boyuyoruz. Dualar okuyoruz. Radikal kesimlerin tepki göstermesinden korktuÄŸumuz için toplu halde kutlamalarda bulunmuyoruz” ifadelerini kullandı.
 

IŞİD saldırısından bir yıl önce -Fotoğraf- Independent Türkçe.jpg

IŞİD saldırısından bir yıl önce Yusuf ailesi / FotoÄŸraf: Independent Türkçe

IŞİD saldırısı sonrası eÅŸi ve 3 çocuÄŸu ile Almanya’ya göç eden Seid Yusuf adlı Åžengalli Ezidi ise, Almanya’da ÇarÅŸema Sor Bayramı’nı kutladıklarını ve hayatlarından memnun olduklarını söyledi.

Seid Yusuf, “Elbette bayramımızı LaleÅŸ Tapınağı’nda kutladığımız coÅŸkuyla kutlayamıyoruz. Ancak en azından ailemizle güvenli bir yerde saÄŸlıkla kutluyoruz. Åžu anda yaÅŸamımızdan çok mutluyuz. Burada bize her türlü olanaklar sunuldu. BaÅŸka ne isteyebiliriz ki? Burada da (Almanya) yakın çevremiz ve Ezidi topluluÄŸunun düzenlediÄŸi toplu törenlere katılıyoruz. Bir ÅŸekilde bayramımızı kutluyor, çocuklarımızın da bayramlarımızı unutmamasını saÄŸlıyoruz” sözlerini kullandı.   

E-posta hesabınızı yayınlanmıyoruz

three × three =

Kullanıcı deneyiminizi artırmak için çerezler kullanıyoruz. Sorun yok, rahat olun. Size özel herhangi bir bilgiyi yayınlamıyor ya da paylaşmıyoruz. Anladım, sorun yok Daha Fazla